Het Electra-complex is een psychoanalytische term die wordt gebruikt om het gevoel van competitie tussen een meisje en haar moeder te beschrijven voor de gevoelens van haar vader. Het is vergelijkbaar met het mannelijke Oedipus-complex. Het oplossen van het Electra-complex leidt uiteindelijk tot identificatie met de ouder van hetzelfde geslacht.
Hoe werkt het Electra-complex?
Volgens Sigmund Freud is tijdens de vrouwelijke psychoseksuele ontwikkeling een jong meisje aanvankelijk gehecht aan haar moeder.
Wanneer ze ontdekt dat ze geen penis heeft, raakt ze gehecht aan haar vader en begint ze haar moeder kwalijk te nemen, die ze de schuld geeft van haar 'castratie'. Als gevolg hiervan geloofde Freud dat het meisje zich vervolgens begon te identificeren en haar moeder najoeg uit angst haar liefde te verliezen.
Hoewel de term Electra-complex vaak geassocieerd wordt met Freud, was het eigenlijk Carl Jung die de term in 1913 bedacht. Freud verwierp de term en beschreef het als een poging om de analogie tussen de houding van de twee geslachten te benadrukken. Freud gebruikte zelf de term vrouwelijke Oedipus-houding om te beschrijven wat we nu het Electra-complex noemen.
Wanneer vindt het Electra-complex plaats?
Volgens de freudiaanse theorie is een belangrijk deel van het ontwikkelingsproces leren leren identificeren met de ouder van hetzelfde geslacht. Tijdens de stadia van Freuds theorie van psychoseksuele ontwikkeling, is de libidineuze energie gericht op verschillende erogene zones van het lichaam van het kind.
Als er iets misgaat tijdens een van deze fasen, kan een fixatie op dat moment in de ontwikkeling optreden. Dergelijke fixaties, geloofde Freud, leidden vaak tot angst en speelden een rol bij neurose en onaangepast gedrag op volwassen leeftijd.
Freud beschreef het Oedipal-complex als het verlangen van een jongen naar zijn moeder en de concurrentie met zijn vader.
De jongen heeft een onbewust verlangen om zijn vader te vervangen als de seksuele partner van zijn moeder, wat leidt tot een rivaliteit tussen zoon en vader.
Tegelijkertijd heeft de jongen echter ook de angst dat zijn vader deze verlangens zal ontdekken en hem zal casten uit de straf. Om deze angst op te lossen, begint de jongen zich in plaats daarvan met zijn vader te identificeren en een verlangen te ontwikkelen om meer op zijn vader te lijken. Freud geloofde dat dit proces ertoe leidde dat kinderen hun geslachtsrollen aanvaardden, een begrip van hun eigen seksualiteit ontwikkelden en zelfs een gevoel van moraliteit vormden.
Een korte achtergrond van het Electra-complex
De term zelf is afgeleid van de Griekse mythe van Electra en haar broer Orestes, die de dood van hun moeder beraamde op wraak van de moord op hun vader. Freud ontwikkelde de onderliggende ideeën van het Electra-complex, hoewel hij het niet als zodanig noemde. Freud verwees in plaats daarvan naar de neiging van een meisje om met haar moeder te concurreren vanwege het bezit van haar vader als de vrouwelijke Oedipus-houding of het negatieve Oedipus-complex.
Freud en Jung waren oorspronkelijk goede vrienden en collega's, maar Jung groeide steeds meer ontevreden over bepaalde aspecten van Freuds theorieën. Hij vond dat Freud de nadruk legde op de rol die seksualiteit speelde bij het motiveren van menselijk gedrag.
Uiteindelijk nam Jung ontslag van zijn psychoanalytische banden en groeide de bitterheid tussen de twee mannen. Het was Jung die Freuds vrouwelijke Oedipus-houding als het Electra-complex ging kopiëren.
Verdedigingsmechanismen en het Electra-complex
Een aantal verdedigingsmechanismen spelen een rol bij het oplossen van het Electra-complex. Het is de oer-identiteit die van het kind verlangt dat het haar moeder bezit en concurreert met haar vader. Om het conflict op te lossen, moeten deze driften en verlangens eerst worden onderdrukt uit een bewust geheugen. Tijdens het volgende deel van het proces vindt identificatie plaats. Het meisje begint zich met haar moeder te identificeren en neemt veel van dezelfde persoonlijkheidskenmerken op in haar ego.
Dit proces stelt het meisje ook in staat de moraliteit van haar moeder te internaliseren in haar superego, waardoor ze uiteindelijk de regels van haar ouders en de samenleving volgt.
> Bronnen
> Freud, S. (1962). Drie essays over de theorie van seksualiteit. (np): basisboeken.
> Jung, CG (1913). The Theory of Psychoanalysis, Psychoanalytic Review, 1, 1-40.
> Scott, J. (2005). Electra na Freud: Mythe en cultuur. Cornell-studies in de geschiedenis van de psychiatrie. Ithaca: Cornell University Press.